Η Θόλος Αρσινόης B’

Η Θόλος που κατασκευάστηκε ανάμεσα στα έτη 288 και 270 π.Χ., είναι το μεγαλύτερο κλειστό κυκλικό οικοδόμημα στην αρχαία Ελληνική αρχιτεκτονική. Όπως δείχνει η επιγραφή στο επιστύλιο, αναθέτριά του ήταν η βασίλισσα Αρσινόη Β΄. Το κλειστό χαμηλότερο τμήμα του κτιρίου στήριζε μία εξωτερική σειρά από Δωρικούς ημίπεσσους και μία εσωτερική από Κορινθιακούς ημικίονες. Εξωτερικά, τα θωράκια που βρίσκονται στο κατώτερο διάστημα ανάμεσα στους ημίπεσσους διακοσμούνται με έναν ρόδακα ανάμεσα σε δύο βούκρανα. Οι ημίπεσσοι επιστέφονται από Δωρικό θριγκό. Εσωτερικά, το κατώτερο τμήμα ανάμεσα στους Κορινθιακούς ημικίονες έχει τη μορφή βωμών που διακοσμούνται με εναλλασσόμενα ζευγάρια φιαλών και βουκράνων. Πάνω στα Kορινθιακά κιονόκρανα υπήρχε Κορινθιακός θριγκός. Η αρχική στέγη ήταν κωνική και όλο το κτίριο είχε ύψος 12,65 μ. Μία Δωρική θύρα αποτελούσε τη μοναδική είσοδο στο κτίριο.

Η Αρσινόη Β΄ Φιλάδελφος (περίπου 316-270 π.Χ.), κόρη του Πτολεμαίου Α΄ και της ερωμένης του Βερενίκης, παντρεύτηκε αρχικά τον βασιλιά της Θράκης Λυσίμαχο. Μετά τον θάνατο (281 π.Χ.) του τελευταίου, παντρεύτηκε τον ετεροθαλή αδελφό της Πτολεμαίο Κεραυνό, ο οποίος δολοφόνησε τους δύο από τους τρεις γιους της με τον Λυσίμαχο. Στη συνέχεια η Αρσινόη δραπέτευσε στη Σαμοθράκη και μετά στην Αίγυπτο, όπου παντρεύτηκε τον αδελφό της Πτολεμαίο Β΄, βασιλιά της Αιγύπτου. Η μοναρχία ενισχύθηκε από τη δυναστική λατρεία που καθιέρωσαν, στην οποία ενσωματώθηκαν ως Θεοὶ Ἀδελφοί, ενώ η Αρσινόη έγινε το πρώτο παράδειγμα Πτολεμαίου ηγεμόνα που μπήκε ως «σύνναη» θεά στους Αιγυπτιακούς ναούς. Μία πραγματικά εκπληκτική γυναίκα από πολλές απόψεις, ο ρόλος της οποίας στην εκπροσώπηση της μοναρχίας και στη δυναστική λατρεία είναι ιδιαίτερα σαφής.

Το Ἱερόν

Το Ἱερόν, όπως ονομάστηκε από τους τελευταίους ανασκαφείς του τον 20ό αι., το ζεύγος Phyllis και Karl Lehmann, γνωστό από το 1880 ως “der neue Tempel” («ο Νέος Ναός»), είναι ένα από τα εντυπωσιακότερα κτίρια του Ιερού των Μεγάλων Θεών. Το κτίριο άρχισε να κατασκευάζεται στην αρχή του 3ου αι. π.Χ. Το Ἱερόν είναι μία στενόμακρη κατασκευή με προστώο, πρόναο και σηκό. Τα δύο αετώματα είχαν γλυπτή διακόσμηση και επιστέφονταν από γλυπτά ακρωτήρια, μία άκανθα ως κεντρικό ακρωτήριο και από μία Νίκη στις γωνίες. Μαρμάρινοι πάγκοι πλαισίωναν τους πλευρικούς τοίχους του σηκού, στο μπροστινό τμήμα του οποίου υπήρχε μία μικρή, τετράγωνη ιερή εστία (ἐσχάρα) βυθισμένη στο δάπεδο. Στο εσωτερικό του κτιρίου υπάρχει αψίδα εγγεγραμμένη στον ορθογώνιο σηκό.

Η Αυλή του Βωμού

Η Αυλή του Βωμού ήταν ένας ορθογώνιος περίβολος με μία μαρμάρινη Δωρική κιονοστοιχία ανάμεσα σε μαρμάρινες παραστάδες στη δυτική, και ασβεστολιθικούς τοίχους στις άλλες πλευρές. Εσωτερικά υπήρχε ένας μνημειακός μαρμάρινος βωμός, ο οποίος κάλυπτε έναν αρχαϊκό χώρο θυσιών στην κορυφή ενός τεράστιου βράχου. Στο επιστύλιο υπήρχε η αναθηματική επιγραφή, Ἀ̣δαῖος Κ[ο] ρράγ̣[ου Μακεδ]ὼν θεο̣[ῖς │ μεγάλοις. Ο Αδαίος αυτός ταυτίστηκε με τον τύραννο της Θρακικής πόλης Κύψελα κοντά στην Αίνο, ο οποίος είχε στον έλεγχό του την περιοχή στα μέσα του 3ου αι. π.Χ., και με βάση ιστορικά δεδομένα πιθανόν αφιέρωσε την Αυλή του Βωμού στους Μεγάλους Θεούς στη δεκαετία 253-243 π.Χ.